Twierdza Brzeska jak i pozostałe warownie carskie były owocem rosyjskiej myśli inżynieryjnej. Jednak swój wkład w zwiększenie obronności fortyfikacji miał także bardzo uzdolniony polski konstruktor Stefan Oszczewski – Krouglik.

Stefan Oszczewski – Krouglik jest znany jedynie wąskiemu gronu osób interesującemu się lotnictwem, ponieważ jego wynalazki były głównie związane z tą dziedziną. Opatentował m.in. profilowaną powierzchnię nośną (wykorzystywaną do budowy wirników i śmigieł lotniczych, śrub okrętowych, spadochronów), schemat śmigłowca z wirnikiem nośnym (stanowiący kombinację helikoptera z samolotem), urządzenie turbinowe oraz żelbetowe podkłady kolejowe.

Stefan Oszczewski – Krouglik był inżynierem wojskowym (w stopniu pułkownika), związanym z Warszawskim Okręgiem Wojskowym. W 1880r. opublikował podręcznik o potrzebie i metodach wykonywania okopów przez żołnierzy przy wykorzystaniu saperki. Pod koniec XIXw. dowództwo zleciło mu opracowanie nowej i skutecznej zapory przeciwpiechotnej, mającej zastąpić przestarzałe ogrodzenie z drutu. Polak skonstruował sztywną i trwałą zaporę złożoną z krat. Kraty posiadały na górze i dole masywne haki i pierścienie służące do łączenia ich z sąsiednimi sekcjami bocznymi w długie rzędy. Rzędy scalano ze sobą od wewnętrznej strony za pomocą konsol w kształcie litery „Y”, mocowanych zawiasami do słupów. Wszystkie połączenia montowano nitami. Nowa zapora otrzymała nazwę od swojego konstruktora – „przeszkoda Oszczewskiego – Krouglika”. W pierwotnym projekcie posiadała jeszcze dekoracje w postaci carskich orłów. Po zatwierdzeniu projektu była produkowana w Warszawie.

„Przeszkoda Oszczewskiego – Krouglika” została tak skonstruowana aby jak najefektywniej utrudnić szturm wrogowi. Po podniesieniu była ledwie widoczna co miało spowodować spowolnienie ataku i zmuszenie piechoty przeciwnika do zatrzymania się. W ten sposób stłoczeni żołnierze stanowili łatwy cel dla załóg fortów. Instalowano ja w pewnej odległości od stanowisk strzeleckich, aby odciąć dostęp do kaponier (schronów bojowych piechoty) oraz rowów fortecznych (fos).

Z racji wojskowego charakteru przeszkoda była tajnym wynalazkiem. Z tego powodu nie montowano jej w czasie pokoju, a składowano w magazynach wojskowych. Dopiero po wybuchu I wojny światowej, rozkazem z 1915r. była instalowana w twierdzach. Zostały nią otoczone wszystkie forty Twierdzy Brzeskiej, a także inne jak w Osowcu, Kownie czy Kijowie.

Czy „przeszkoda Oszczewskiego – Krouglika” spełniła swoje zadanie? W przypadku Twierdzy Brzeskiej ciężko jest jednoznacznie to stwierdzić. Twierdza została zdobyta w sierpniu 1915r. przez wojska austro – węgierskie niemal z marszu (w przeciągu dwóch dni), ale broniły się tylko dwa forty: „K” w Kobylanach i „O” w Koroszczynie. Reszta bowiem została opuszczona bez walki i częściowo zniszczona przez samą armię rosyjską. Nie została więc poddana „generalnej próbie” ( inaczej było w przypadku Twierdzy Osowiec). Można jedynie żałować, że na terenie Przedmościa Terespolskiego do naszych czasów nie zachował ani jeden element tej zapory.

„Przeszkoda Oszczewskiego – Krouglika” niewątpliwie stanowi jeden z przejawów polskiej, błyskotliwej wynalazczości. Tak naprawdę nie jest tylko związana z dziedziną wojskowości, ale wpisuje się w ogólnoludzkie dzieje rozwoju techniki. A dla nas, Polek i Polaków to kolejny powód do dumy płynący z dokonań naszych rodaków.

Opracował: Dominik Litwiniuk