Jesteśmy Słowianami. Mamy słowiańskie dusze. W naszych żyłach płynie słowiańska krew. Wiele informacji o naszych przodkach pozostaje jeszcze tajemnicą, ginącą w mrokach dziejów. Cały czas jednak odkrywamy nowe aspekty naszego słowiańskiego dziedzictwa.

Słowianie nie byli rdzennymi mieszkańcami naszych ziem. Zasiedlili obszar Europy Środkowo-Wschodniej i Południowej (Bałkany) w wyniku wielkiej migracji w VI i VIIw. Przybyli prawdopodobnie z euroazjatyckich stepów. W Polsce zastąpili ludność należącą do kręgu kultury łużyckiej, rozwijającej się wcześniej przez siedem stuleci.

Pierwsze wzmianki o Słowianach pojawiają się w  VIw. w „Getice” Jordanesa gockiego (germańskiego) kronikarza oraz w „Historii wojen” Prokopiusza z Cezarei bizantyńskiego historyka. W źródłach rzymskich byli określani jako Sclavini, Sclaveni lub Sclavi, natomiast greckich – Sklabenoi i Sthlabenoi.

Istnieje kilka teorii co do pochodzenia miana „Słowianie”. Niektórzy badacze wywodzą je od słów „słowo”, „sława” oraz „słuch” – „sława, która się niesie”, „ludzie słowa”. Inni upatrują odniesienia do określenia „własny – czyjś powinowaty” czyli „swoi ludzie”. Jeszcze inni wiążą je ze słowem oznaczającym „błoto” świadczącym o upodobaniu plemion słowiańskich do podmokłych terenów bądź wywodzących swoje miano od konkretnej nazwy jakieś rzeki lub jeziora.

Na obszarze Polski zamieszkiwało wiele plemion. Najbardziej znanym byli Polanie. Tereny Południowego Podlasia i naszej gminy najprawdopodobniej zajmowało plemię Bużan, zawdzięczające swoją nazwę rzece Bug. Pod określeniem Busani zostali opisani przez Geografa Bawarskiego (anonimowego mnicha) w dziele „Opis grodów i ziem z północnej strony Dunaju” spisanym ok. 845r. w Ratyzbonie. Pojawiają się również na kartach „Powieści lat minionych” z XIIw.  ruskiego mnicha Nestora, który oparł swoją pracę o wcześniejsze źródła. Ów Nestor nie zaliczał Bużan do plemion wschodniosłowiańskich. Jednak kwestia przynależności tego plemienia do zachodniej lub wschodniej słowiańszczyzny nie jest do końca rozstrzygnięta. Tereny przy Bugu od zawsze stanowiły miejsce przenikania się Zachodu ze Wschodem, a sama rzeka nie stanowiła naturalnego podziału w odległej przeszłości.

Istnieje również teoria, iż Bużanie stanowili plemię wchodzące w skład związku plemiennego Lędzian (zamieszkujących Sandomierszczyznę, Lubelszczyznę i Grody Czerwieńskie). Nazwa Lędzianie wywodziło się od słowa „lęda” oznaczającego obszar przeznaczony lub nadający się pod uprawę (poprzez wykarczowanie i wypalenie lasu). Warto wspomnieć, że od Lędzian  wywodzi się określenie Lach/Lachy (w jęz. ruskim, litewskim i węgierskim) będące synonimem Polaka/Polaków.

Bużanie jak pozostałe plemiona tworzyli struktury rodowe. Rody (kilka rodzin) łączyły się na zasadzie terytorialnej wspólnoty krwi. Związki sąsiedzkie były nazywane opolami bądź żupami. Te tworzyły plemię. Plemieniem rządziła starszyzna z naczelnikiem i żupanami. Władcy słowiańscy w przeciwieństwie do germańskich nie sprawowali funkcji magiczno-religijnych.   

Grody budowali na planie centralnym (koło). Głównymi grodami Bużan były: Busk, Gródek i Czerwień. Przykładem może być osada obronna w sąsiedniej Gminie Zalesie, zlokalizowana w dolinie Krzny (Dobryń Kolonia). Grodzisko obronne z IX-XIw. posiadało regularny pierścieniowaty kształt.

Na naszych terenach Bużanie praktykowali pochówek szkieletowy. Groby obudowywali brukiem i obstawami kamiennymi. Taki typ grobów stosowali również Mazowszanie.

Umiłowanie wolności, waleczność, pasja, zdolność do poświęceń, pracowitość i gościnność odziedziczyliśmy po przodkach. Słowiański żywioł, który w nas tkwi wiele razy pomógł nam przetrwać tragiczne i trudne momenty dziejowe. Pamiętajmy i bądźmy dumni ze słowiańskich korzeni. Są one bowiem ważnym elementem naszej tożsamości, kultury, spuścizny oraz historii.

Opracował: Dominik Litwiniuk