Gminne Centrum Kultury

POLECAMY:
Blog "Forty i my"

Klub Strzelecki "KALIBER"

Urząd Gminy Terespol

Jesteśmy na FACEBOOK'u
FACEBOOK
BIP
BIP

ECHA PRZESZŁOŚCI część VI

Baza lotnicza w Małaszewiczach po bombardowaniu, wrzesień 1939 r., fotografia  z www.fotopolska.euW 1936r. Ministerstwo Spraw Wojennych rozpoczęło budowę bazy lotniczej w Małaszewiczach. O wyborze miejsca zadecydowały względy strategiczne i geograficzne: bliska lokalizacja dużego ośrodka wojskowego (10 km na zachód od Twierdzy Brzeskiej), bezpieczna (jak sądzono) odległość od granicy z III Rzeszą Niemiecką i Związkiem Radzieckim oraz mające zapewnić płynne dostawy sprzętu - dogodne położenie przy szlakach komunikacyjnych kolejowym i drogowym (kierunek Warszawa – Brześć). Pod budowę wyznaczono obszar na północ od torów. Do realizacji przystąpiła firma „Weber – Rostkowski”. Przy inwestycji pracowały tysiące mieszkańców z Terespola, Białej Podlaskiej i okolicznych wsi, a także w okresie letnim sezonowi robotnicy przybywający z miejscowości oddalonych od Małaszewicz nawet o 100 km.

Oficjalnie lotnisko w Małaszewiczach rozpoczęło swoją działalność wiosną 1939 r. Do lata tegoż roku wybudowano: 14 hangarów (dużych, o zaokrąglonych dachach i mniejszych – o płaskich i skośnie ściętych), pas startowy (z utwardzonej gliny) wraz z obiektami zaplecza, koszary wojskowe, budynki administracji, garaże, magazyny, bocznice kolejowe i strzelnicę. Dawne carskie koszary pogotowia (obecnie Dzieło Międzyfortowe Kobylany I) zaadaptowano na stację paliw, z których wraz z postawionymi bliżej lotniska zbiornikami przesyłano naftę podziemnym rurociągiem, zaprojektowanym przez inż. Kazimierza Szymańskiego. Jednocześnie pomiędzy wsią Koroszczyn, a drogą państwową nr 4 (K-2/E-30), na tzw. Zielonych Wzgórzach, wzniesiono bloki mieszkalne dla personelu bazy. Na teren lotniska prowadziły trzy bramy zlokalizowane przy obecnej trasie K-2. Do wybuchu II wojny światowej w Małaszewiczach stacjonowało 31 dużych bombowców PZL-37 „Łoś” z XX Dywizjonu Bombowego - 7 Eskadry Ćwiczebnej oraz Kierownictwa Zaopatrzenia Lotnictwa, 5 średnich bombowców LWS4 „Żubr”, 5-6 transportowców „Focker” FVII oraz 30 innych samolotów. 30 sierpnia 1939r. przerzucono tu żołnierzy z Wojskowego Ośrodka Spadochronowego w Bydgoszczy, którzy mieli być zrzuceni w Prusach Wschodnich z „Focker’ów”. Do desantu jednak nie doszło.

Wnętrze hangaru ze zniszczonymi samolotami, wrzesień 1939 r., fotografia  z www.fotopolska.euWarto podkreślić, że żaden samolot z Małaszewicz nie wystartował do akacji bojowej. Wykonano tylko lot zwiadowczy. Już bowiem 1 września 1939 r. Niemcy o godz. 5.30 przeprowadzili pierwsze bombardowanie bazy. W wyniku codziennych nalotów prowadzonych przez Luftwaffe (z Prus Wschodnich) do 7 września została zniszczona przeważająca część infrastruktury lotniska oraz 10 „Łosi”, 4 „Żubry” i niemal wszystkie „Focker’y”. Do 13 września ewakuowano stąd spadochroniarzy, ocalały personel i nadające się do użytku samoloty. 14 września Małaszewicze zajęły wojska niemieckie.

Hangar eskadry bombowej, zima 1939 – 40 r., fotografia ze zbiorów prywatnych Pana Pawła OleszczukaW 1940 r. okupanci wykorzystując przymusowych robotników odbudowali infrastrukturę bazy (m.in. pas startowy gliniany zastąpili betonowym), nieznacznie ją jeszcze rozbudowując. Założyli dwa obozy pracy przymusowej. Po ataku w czerwcu 1941 r. III Rzeszy na Związek Radziecki lotnisko pełniło strategiczną funkcję dla Luftwaffe w prowadzeniu operacji wojennych na froncie wschodnim. Okolice lotniska odegrały ważną rolę w działalności konspiracyjnej, którą prowadziły tu Armia Krajowa oraz Narodowe Siły Zbrojne.  

W Małaszewiczach Dużych Rejon IV AK Obwodu Biała Podlaska zorganizował Szkołę Podchorążych oraz kurs podoficerów. Szkołę ukończyło 60 podchorążych, a kurs – 100 słuchaczy. W lipcu 1944 r. wobec zbliżającego się frontu wschodniego Niemcy opuścili bazę w Małaszewiczach wysadzając cześć budynków. Przejęta przez Sowietów była wykorzystywana na potrzeby lotnictwa Armii Czerwonej oraz NKWD. W 1952 r. została przekazana Ludowemu Wojsku Polskiemu z kategorycznym zakazem bazowania w niej jednostek wojskowych, przez co straciła swoją pierwotną funkcję. Lotnisko przeniesiono na Okęcie, natomiast jej rola ograniczyła się do celów bazy paliwowej i portu przeładunkowego, którą pełni do dziś.

Budynek koszarowy podczas prac remontowych, 1940 r., fotografia ze zbiorów prywatnych Pana Pawła Oleszczuka

Do naszych czasów z bazy lotniczej zachowało się niewiele: hangar, dwa budynki administracyjne (tzw. Pekin), fragmenty jednej z bram wjazdowych i pozostałości po innych obiektach. Jednak mimo tego lotnisko zajmuje nadal ważne miejsce zarówno w lokalnej jak i ogólnopolskiej historii związanej z I poł. XX w. Ciągle również rozpala umysły badaczy, miłośników przeszłości i poszukiwaczy „skarbów”. I ta opowieść pozostanie wiecznie żywa jeśli my będziemy ją pielęgnować w naszej pamięci.