Gminne Centrum Kultury

POLECAMY:
Blog "Forty i my"

Klub Strzelecki "KALIBER"

Urząd Gminy Terespol

Jesteśmy na FACEBOOK'u
FACEBOOK
BIP
BIP

ECHA PRZESZŁOŚCI część V

Kliknij aby powiększyćTatarzy osiedlili się na ziemi brzeskiej poprzez nadania króla Jana III Sobieskiego. Nastąpiło to po zdobyciu Baru (12.11.1678 r.) i ponownym przyjęciu Lipków litewskich do służby w wojsku Rzeczypospolitej. Król zrównał szlachtę tatarską w prawach ze szlachtą polską oraz nadał ziemie w ekonomiach królewskich, m. in. w ekonomii brzeskiej (tereny naszej gminy). Kolejna fala Tatarów przybyła nad Bug i Krznę w XVIII w. dzięki nadaniom Augusta II. Sejm w 1786 r. zmienił status ich dóbr z lennych na dziedziczne, co pozwoliło Tatarom na nabywanie nowych dóbr oraz sprzedaż już posiadanych bez czyjejkolwiek zgody.

Kliknij aby powiększyćMaterialnym śladem bytności polskich Tatarów na terenie naszej gminy jest mizar w Zastawku – jeden z dwóch cmentarzy znajdujących się na Podlasiu (drugi w Studziance k/Łomaz) oraz jeden z sześciu zlokalizowanych w Polsce. Jest również jednym z najstarszych zabytków islamskich w naszym kraju. Przynależał do Gminy Wyznaniowej w Studziance. Został założony po 1679 r. Jedna z pierwszych wzmianek o mizarze pochodzi z testamentu porucznika Abrahama Koryckiego spisanego 3 stycznia 1811 r., który pragnął Kliknij aby powiększyćspocząć na „mogiłkach Lebiedziowskich”. Cmentarz funkcjonował do września 1939 r. Podczas II wojny światowej został zdewastowany przez niemieckich okupantów, którzy wykorzystywali wielkie kamienie nagrobne do budowy dróg. W PRL-u był dalej niszczony przez rabusiów szukających kosztowności. Proces dewastacji przerwało wpisanie mizaru do rejestru zabytków. Pierwsze prace porządkowe i konserwatorskie wykonano pod koniec lat 80-tych XX w., a gruntownie odnowiono cmentarz w Kliknij aby powiększyć2019 r.

Mizar założony na planie kwadratu posiada powierzchnię 0,8 ha. Pierwotnie nie był ogrodzony, Tatarzy bowiem uważali, że nie można izolować zmarłych od żywych. Układ mogił w rzędach równoległych (tzw. saffach) odwzorowuje modlitewny szyk muzułmanów podczas modlitwy w meczecie. Na wysokości głowy zmarłego ustawiano duży kamień o zaokrąglonej górze, a w nogach kładziono mniejszy. Na najstarszych nagrobkach widnieje jedynie epitafium w jęz. polskim z danymi zmarłego (np. data śmierci wg chrześcijańskiego kalendarza, stopień wojskowy). Na późniejszych w górnej części steli pojawiają się symbole religii muzułmańskiej Mogiła Samuela Murzy Koryckiego z 1704r. – jedna z najstarszych w Polsce(gwiazda z półksiężycem) oraz wersety z Koranu po arabsku. Na mogiłach z przełomu XIX/XX w. widnieją inskrypcje w jęz. rosyjskim (jęz. polski był zakazany nawet na cmentarzu). Wiele nagrobków nie posiada żadnych napisów. Wygląd i bogactwo dekoracji kamieni nagrobnych zależały od zamożności właściciela. Na cmentarzu zasługuje na uwagę mogiła Samuela Murzy Koryckiego z 1704 r. – jedna z najstarszych w Polsce, opatrzona arabskim wyznaniem wiary: „Nie ma bóstwa, jest tylko Bóg, Muhammad jest prorokiem Boga”. Do naszych czasów przetrwały 53 kamienie nagrobne.

Mizar polskich Tatarów w Zastawku to nie tylko cenny zabytek, pomnik historii czy atrakcja turystyczna naszej gminy. To również dowód świadczący o wielokulturowości i tolerancyjności Rzeczypospolitej. Jako istniejący i widoczny znak zadaje kłam fałszywym oskarżeniom o nietolerancyjność, ksenofobię oraz rasizm panujących w Polsce.

Kliknij aby powiększyć