W czasie I wojny światowej do użytku wprowadzono nową tzw. „piątą broń” czyli lotnictwo. Chociaż na początku tego konfliktu siły powietrzne dopiero zaczęły się rozwijać, z upływem czasu stały się ważnym elementem każdej armii. Już nawet na wczesnym etapie wojny odgrywały ważną rolę w bitwach i potrafiły się przyczynić do zwycięstwa którejś ze stron. Takim przykładem jest niemieckie lotnictwo, które miało spory udział w zdobyciu Brześcia Litewskiego 26 sierpnia 1915r.

Lotnictwo niemieckie (Luftstreitkräfte) zaczęło aktywnie operować na Froncie Wschodnim na przełomie kwietnia i maja 1915r. Przyczyniło się w dużej mierze do przełamania linii frontu na odcinku gorlickim (Bitwa pod Gorlicami 2 maja 1915). Otworzyło to możliwość ofensywy w kierunku wschodnim i prowadzeniu działań po obu stronach Bugu w kierunku na Brześć Litewski.

W 1915r. niemieckie Luftstreitkräfte nie dysponowało jeszcze specjalistycznymi jednostkami (np. myśliwskie, bombowe). Te zaczęły powstać w roku następnym. W tym okresie z piechotą operowały Oddziały Lotnictwa Polowego. Były to jednostki obserwacyjne i rozpoznawcze. Do ich zadań należało obserwowanie i kontrolowanie ruchów wrogich jednostek bojowych i zaopatrzeniowych, lotnisk, transportów kolejowych, stanowisk artyleryjskich oraz miejscowości przyfrontowych. Na podstawie ich meldunków zaopatrzonych dodatkowo w zdjęcia lotnicze (fotorozpoznanie) opracowywano taktykę i podejmowano konkretne działania bojowe. Odziały obserwacyjne i rozpoznawcze składały się z dwuosobowych załóg – pilota i obserwatora. Do lotów wykorzystywano samoloty typu Albatros B.II i C.III, które nie posiadały żadnego uzbrojenia (karabinku maszynowego). Pilot lub obserwator mógł być zaopatrzony tylko broń podręczną (pistolet).

Swój udział w zwycięskiej bitwie o Brześć Litewski miały trzy takie jednostki obserwacyjne i rozpoznawcze. Pierwszą z nich był Oddział Lotnictwa Polowego Nr 4 (Feld Flieger Abteilung 4, w skrócie FFA 4) wchodzący w skład Batalionu Lotniczego Nr 4 (Flieger-Bataillon No 4). Dowodził nim kpt. Wilhelm Haehnelt. W grudniu 1914r. FFA 4 został przeniesiony na Front Wschodni, gdzie brał udział m.in. w działaniach wojennych na terenach między Łodzią i Warszawą. W sierpniu został skierowany na Brześć Litewski. Jego załogi dokonały fotorozpoznania twierdzy. Zdjęcia te zachowały się do naszych czasów. Kolejny to Oddział Lotnictwa Polowego Nr 63 (Feld Flieger Abteilung 63, w skrócie FFA 63) z Batalionu Lotniczego Nr 3 (Flieger-Bataillon No 3), dowodzony przez por. Lothara Heubera. Po powstaniu w maju 1915r. został włączony do Korpusu Beskidzkiego. Jego szlak bojowy wiódł od Beskidów, Przemyśl, Lwów, Choml po Brześć Litewski i dalej na wschód. Ostatnim był Oddział Lotnictwa Polowego Nr 69 (Feld Flieger Abteilung 69, w skrócie FFA 69). W kwietniu 1915r. został przydzielony do Naczelnego Dowództwa Armii Augusta von Mackensena, a następnie bezpośrednio podporządkowany VII Korpusowi Austriackiemu (d-ca gen. Arz von Starußenburg), który zdobył Brześć Litewski.. FFA 69 dowodził kpt. Kurt Müller. Jednostka w sierpniu 1915 dysponowała tylko 4 samolotami.

Na tym miejscu warto wspomnieć, iż w Oddziale Lotnictwa Polowego Nr 69 jako obserwator służył baron Manfred Richthofen, późniejszy as lotnictwa niemieckiego nazywany Czerwonym Baronem. Latał w załodze z hrabią Erichem Holckiem. Przeżyli tu niebezpieczną przygodę. Wracając z misji rozpoznawczej spod Brześcia udali się w kierunku Wisznic, gdzie trwały walki. Wlecieli w chmurę dymu tracąc orientację i zostali zestrzeleni. Przymusowo wylądowali w pobliżu miejscowości na porzuconym stanowisku artyleryjskim. Po pewnym czasie dostrzegli biegnących w ich kierunku żołnierzy. Myśląc, że to Rosjanie szykowali się do walki mając tylko pistolet z 3 nabojami. Na ich szczęście byli niemieccy grenadierzy. Tę ciekawą i nieco dramatyczną historię związaną z naszymi terenami utrwalił w swoich wspomnieniach Czerwony Baron.

Udział niemieckiego lotnictwa w zdobyciu Brześcia Litewskiego w sierpniu 1915r. stanowi ciekawy i dotąd nieznany epizod związany z historią naszej gminy. To następna cegiełka zapełniająca białe plamy w lokalnych dziejach. Chociaż luk pozostało jeszcze sporo, z tego co już wiemy wyłania się naszym oczom coraz pełniejszy obraz przeszłości, a każdy dzień przybliża nas do odkrywania kolejnych wątków.

Opracował: Dominik Litwiniuk